Sambucus nigra L. jest krzewem z rodziny przewiertnicowatych (Caprifoliaceae) niezwykle cenionym w zielarstwie. Surowcem są kwiaty i owoce tego gatunku.
Kwiat bzu czarnego zawiera: flawonoidy, triterpeny, fitosterole, kwasy fenolowe (kwas kawowy, kwas ferulowy, kwas p-kumarowy, kwas chlorogenowy), olejek eteryczny, związki mineralne (sporo potasu), garbniki, nitrylozydy, pektyny, śluzy, etyloaminę, izobutyloaminę, kwas walerianowy, cholinę.
Kwiat bzu czarnego nadaje się do konsumpcji w stanie świeżym lub suszonym (kwiaty najlepiej wysuszyć w ciemnym, przewiewnym miejscu). Ze świeżych kwiatów można przyrządzać syrop (na kaszel, nieżyt oskrzeli, katar, przeziębienie, gorączkę).
Wodne wyciągi z kwiatów bzu uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, rozszerzają naczynia wieńcowe, poprawiając krążenie krwi w obrębie serca. Ułatwiają odkrztuszanie zalegającej wydzieliny śluzowej w drogach oddechowych. Obniżają gorączkę, działają napotnie. Mają działanie moczopędne i przyśpieszają wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii.
Napar z kwiatu bzu czarnego stosowany zewnętrznie działa przeciwzapalnie, antyseptycznie i przeciwobrzękowo. Zmniejsza worki i cienie pod oczami, pomaga przy zapaleniu spojówek. Napar na mleku nadaje się do przemywania zniszczonej i podrażnionej skóry, rozjaśnia cerę.
Owoce bzu czarnego wykazują działanie podobne do kwiatów. Używane w postaci powideł są dodatkowo bardzo dobrym lekiem przeciwbiegunkowym i dobrze regulują przemianę materii.
Bardzo silne działanie moczopędne wykazuje również kora bzu czarnego. Stosowana w dużych ilość wykazuje również działanie wymiotne. Wywaru z kory używano również do usuwania pasożytów jelitowych.
Liście bzu wykorzystywano na okłady po oparzeniu, a gotowane na mleku stosowano na hemoroidy.
Kwiaty i owoce bzu czarnego mają szerokie zastosowanie kulinarne. Świerże kwiaty mogą być dodawane do racuchów, naleśników i innych ciast. Mogą stanowić dekorację potraw. Ze sfermentowanych w słodkim roztworze wodnym kwiatów bzu robi się szczególnie popularny w Anglii, Szwecji i na Węgrzech napój.
Z owoców można sporządzać soki, konfitury, wina i nalewki. Można stosować je również jako dodatek i dekorację do ciast. Należy jednak pamiętać, że zjedzone na surowo w większych ilościach mogą wywoływać dolegliwości żołądkowe.
Liście, łodygi i niedojrzale owoce bzu czarnego są trujące!
Bez czarny był często uważany za roślinę magiczną. Słowianie wierzyli, że łączy świat doczesny ze światem zmarłych. Darzono go ogromnym szacunkiem. Ze względu na jego właściwości odurzające przypisywano mu zdolność przenoszenia w inne miejsc i światy. Był również stosowany w magii ochronnej; posadzony w obejściu miał np. zapewniać ochronę przed piorunami. Celtowie wykorzystywali bez do egzorcyzmów. Wierzyli, ze jest odpowiedzialny za powodzenie i leczenie, oczyszczenie i ochronę umysł, uczenie i siłę psychiczną; zwiększa mądrość, pamięć, szczęście oraz pomoc spirytualną. Stosowany był w magii oczyszczającej, ochronnej i uzdrawiającej. Miał również zapewniać wierność małżeńską.
Pyłek bzu czarnego w mikroskopii skaningowej.
Na podkarpackim polu dostępne są świeże i suszone kwiaty oraz owoce bzu czarnego.
ziemniak "włoski"
ziemniak francuski
